برج قابوس بلندترین برج آجری جهان

برج قابوس ، بنایی با بیش از ۱۰۰۰ سال طول عمر است که تاکنون ابر و باد و مه و خورشید و فلک هم نتوانستند بر استواری او لطمه بزنند و همچنان به عنوان بزرگترین نماد بزرگترین شهر ترکمن نشین گلستان، میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.

بنایی تاریخی از سده چهارم هجری که در شهر گنبد کاووس، در سه کیلومتری شهر قدیم جرجان در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است.این بنا در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان پادشاهی کاووس بن وشمگیر و در شهر گنبدکاووس که پایتخت پادشاهان آل زیار آن دیار بوده، بنا گردیده‌است. برج قابوس بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید که بر فراز تپه‌ای خاکی که نزدیک به پانزده متر از زمین بلندتر است قرار دارد. بلندای بنا به همراه پی آن ۷۲ متر می‌باشد.

در کنار باغ ملی شهر گنبدکاووس که سربازخانه قابوس وشمگیر بود،بر روی تپه مصنوعی به ارتفاع ۱۵ متر از زمین‌های اطراف، برجی است بسیار زیبا و باشکوه که هر بیننده محو تماشای آن می‌شود.این برج که مقبره قابوس پسر وشمگیر شمس‌المعالی است و به سرپرستی خود او بنا شده است،از سطح تپه ۵۰ متر ارتفاع دارد که ۳۲ متر آن از پای برج تا قاعده بالای هرم ناقص است و از آغاز مخروط تا نوک آن ۱۸ متر است.

«ویل دورانت» در مورد آن نوشته‌است:
««جرجان» در قرن ۱۰ میلادی (عصر زیاریان) یکی از ولایت‌های بزرگ ایران بود و به امیران روشنفکر اشتهار داشت،
مثل شمس المعالی قابوس وشمگیر که ابن‌سینا را به دربار خود خواند. این شهر گنبدی ۵۲ متری دارد.»

کتیبه‌های برج

دو ردیف كتیبه كوفی بصورت كمربندوار بدنه را آرایش كرده است كه یك ردیف آن در ۸ متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی قرار دارند. نوع نوشته كوفی كتیبه‌ها ساده و آجری است. حروف آن آرایش ندارند و بر جسته و خوانا می‌باشند و حاشیه‌ی دور آنها قاب مستطیلی شكلی است از آجر. قابوس بن وشمگیر به زبان عربی علاقه‌ای خاص داشت و بدین سبب کتیبه‌های این بنا به زبان عربی
و خط کوفی نگاشته شده است.

متن كتیبه‌ها چنین است :

۱- بسم الله الرحمن الرحیم بنام خداوند بخشیده مهربان

۲- هذ القصر المعالی این است كاخ عالی

۳- الاصیر شمس المعالی امیر شمس معالی

۴- الاصیر ابن الاصیر امیر سپر امیر

۵- قابوس ابن وشمگیر قابوس فرزند وشمگیر

۶- امر به نبائه فی حیاتی فرمان داد به بنای آن در زندگی خویش

۷- سنه سبع و تمسین و ثلثماته قمریه سال سیصد و نود و هفت قمری

۸- و سنه خمس و سیعین و ثلثماته سال سیصد و هفتاد و پنج شمسی

ساختار بنای برج قابوس

آجرهایی که در آن برج بکار رفته از خاک گلشن است که خاک ساروجی است و این خاک را در زمان ساخت برج با اسب از دامنه کوه مینودشت آوردند.معماران زبردست و کارگران برای ساختن این برج ده‌ضلعی پنج سال کار کردند.
روزنه کوچکی در سقف بنا و رو به شرق ساخته شده که به‌ نظر می‌رسد بازگذاشتن روزنه و به‌خصوص زینت دادن به آن بی‌ارتباط با عادات چندین هزار ساله چادرنشینان نباشد که همیشه منفذ چادرهایشان را رو به آفتاب قرار می‌دادند تا نخستین پرتو آفتاب در هر بامداد به پیکر قابوس بتابد.با توجه به ارتفاع زیاد برج، این احتمال که ساختمان مذکور به منظور نشانهو نمود شهر جرجان و راهنمای مسافران در دشت گرگان بنا شده باشد، بسیار زیاد است.

حتی اگر در ابتدا این برج با چنین هدفی ساخته نشده باشد ولی ارتفاع زیاد برج، در دشت جرجان برای مسافران نشانه و علامتی نمایان بوده است.درب برج رو به جنوب شرقی، به سمت محل طلوع خورشید گشوده می شود.درب دارای ۵.۱ متر عرض و ۵۵.۵ متر ارتفاع است و دو رشته مقرنس کاری ساده و در عین حال زیبا، طاق هلالی سردر را می آراید.

این برج که از مهمترین جاذبه های تاریخی و گردشگری استان گلستان است، در باغ ملی شهر گنبد کاووس واقع شده و نمای زیبایی به این شهر تاریخی داده است و گردشگرانی که به استان گلستان سفر می کنند، می توانند از این بنای بی نظیر دیدن کنند.بر اثر حادثه سیلاب فرودردین ۹۸  برج قابوس از سیلاب آسیبی ندید و همچنان پابرجاست.

گنبد قابوس از آثار مهم و برجسته معماری در ایران محسوب میشود.این بنا در همایش سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی ثبت گردید.